Aktualności

O rewolucji śmieciowej

W ramach kolejnej odsłony akcji Centrum Inicjatyw Lokalnych pod hasłem „Polak mądry przed szkodą” publikujemy artykuł radcy prawnego Rafała Łyszczarza w sprawie wprowadzenie w życie ustawy „śmieciowej”.

***

O rewolucji związanej z wprowadzaniem w życie tzw. ustawy śmieciowej jest już głośno od pewnego czasu. Problem radzenia sobie z odpadkami istnieje w Polsce od zawsze. W naszym otoczeniu wciąż roi się od nielegalnych wysypisk, a pozbywanie się odpadów na dziko przybrało pokaźne rozmiary. Zmienia się jednak mentalność ludzka, w zgodzie z trendem dbania o środowisko naturalne. Istnieją naciski na rząd ze strony instytucji unijnych, często dotkliwe finansowo, nakłaniające do podjęcia rozwiązania problemu związanego z odpadami. Pomimo tego, dosyć długo rządzący stronili od podjęcia działania w celu unormowania zasad odbioru oraz gospodarowania odpadami. Stosunkowo niedawno przygotowano zmianę ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Nie zagłębiając się zanadto w ocenę treści owego aktu prawnego, można bez problemu stwierdzić, że czekają nas głębokie zmiany, które to nastąpią w dniu wejścia nowej ustawy w życie, czyli 1 lipca 2013 r.

Podstawową kwestią, jaką należy poruszyć, jest fakt zmiany dotychczasowego systemu pozbywania się odpadów komunalnych w gminach, co niewątpliwie ma już i będzie miało bezpośredni wpływ na mieszkańców. Zadanie to, w przeciwieństwie do stanu faktycznego występującego dzisiaj, spoczywać będzie w całości na barkach gminy. Zamiast wynajmowania prywatnych firm, jak czyniło się dotąd, gmina będzie zawierała z podmiotami wyłonionymi w drodze przetargu umowy za mieszkańców, ci ostatni natomiast będą jedynie opłacali te usługi, przygotowując uprzednio śmieci do wywozu.

W swoim założeniu nowa regulacja, stanowi procedury dotyczące pozbywania się śmieci w ustandaryzowany i jednolity w skali kraju sposób. Zostały wyznaczone w niej cele w postaci zintensyfikowania segregacji śmieci już na początkowym etapie, tj. wytwórstwa ich w gospodarstwach domowych. Ustawa ta kreuje całkiem nowe obowiązki na poziomie samych mieszkańców oraz samorządów, z których to te ostatnie, jak pokazują doniesienia medialne, najprawdopodobniej w dużej liczbie nie zdołają się z nich należycie wywiązać w początkowej fazie transformacji.

Co jednak nowa ustawa może oznaczać w sferze praktycznej dla samych mieszkańców? Można wyróżnić kilka kwestii:

1. Bezwzględny obowiązek uczestniczenia w systemie zagospodarowania odpadów komunalnych w danej gminie. W razie dotychczasowego korzystania z innych przedsiębiorstw usługowych, należy wypowiedzieć umowę o świadczenie wywozu śmieci w celu uniknięcia zdublowania świadczeń. Gmina nie może zrzec się tych obowiązków. Będzie to za sobą niosło odformalizowanie tych usług z punktu widzenia obywateli. Ci ostatni będą jedynie składali deklaracje w sprawie opłat, natomiast przedsiębiorstwo zajmujące się zbieraniem odpadów będzie mieszkańcom narzucone przez gminę po wyłonieniu go w stosownym przetargu.

2. Obowiązek zdeklarowania wysokości opłat za świadczoną usługę. Ustawa przewiduje w tym względzie trzy metody ich naliczania, jako iloczyn stawki wskazanej drogą uchwały przez radę gminy w stosunku do:
- liczby osób zamieszkujących daną nieruchomość,
- powierzchni lokalu mieszkalnego,
- ilości wody zużywanej z danej nieruchomości.

Ustawodawca pozostawił samorządom wolną rękę co do wyboru którejś z powyższych metod naliczania opłat. Wszystkie opierają się jednak na deklaracji mieszkańców, którą to należy złożyć w Urzędzie Gminy na specjalnym, bezpłatnie dostępnym formularzu. W razie niezłożenia jej lub też w razie uzasadnionych wątpliwości co do danych zawartych w niej, organ wykonawczy gminy jest uprawniony do określenia wysokości opłaty w drodze decyzji, biorąc pod uwagę uzasadnione szacunki (w tym średnią ilość odpadów komunalnych powstających na nieruchomościach o podobnym charakterze).

Istnieje również obowiązek aktualizacji danych zawartych w deklaracji, w ciągu 14 dni od momentu nastąpienia zmiany. Tyle samo czasu na złożenie deklaracji obowiązuje nowych mieszkańców w danej gminie od momentu zamieszkania w jej granicach administracyjnych po wdrożeniu zmian.

Deklaracja śmieciowa dedykowana jest jednak dla właścicieli nieruchomości. Wynajmujący mieszkania oraz lokatorzy ze spółdzielczych mieszkań muszą liczyć się z możliwością, że to nie oni będą deklarowali, jakie opłaty będą ponosili.

3. Każdy będzie miał wybór, w jakiej formie oddawał będzie swoje śmieci. W założeniu niniejsza ustawa sprzyja prowadzeniu selektywnego zbierania odpadów komunalnych. W takim też celu stawki za śmieci, będące bazą wyliczeń należnych opłat, zostaną określone na niższym pułapie niż stawki za odpady zmieszane.
Segregacja wedle ustawy ma przebiegać na co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji.

Jeżeli właściciel nieruchomości narusza obowiązek selektywnego zbierania odpadów komunalnych, podmiot odbierający przyjmuje je jako zmieszane odpady komunalne i powiadamia o tym gminę. Przekłada się to na wysokość naliczanej opłaty.

Gmina sama będzie określała częstotliwość i sposób pozbywania się odpadów komunalnych z terenów nieruchomości.

4. Mieszkańcy co do zasady będą mieli obowiązek wyposażenia nieruchomości w pojemniki służące do zbierania odpadów komunalnych oraz ich utrzymywania w odpowiednim stanie. Obowiązek ten może być wyłączony przez władze poszczególnych gmin w drodze uchwały poprzez przejęcie tej części usługi w zamian za stosowną opłatę.

5. Gminy ponadto będą zobligowane do prowadzenia punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, które to umiejscowione mają być w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy. Obowiązkiem samorządów jest również wskazywanie miejsca, w którym mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych.

Nowelizacja wspomnianej ustawy niewątpliwie stanowi ważny krok w drodze do rozwiązania problemów związanych z naszym środowiskiem naturalnym. Jednak już teraz pojawia się wiele kontrowersji związanych z samą formą przepisów, ze skutkami, jakie będą one niosły w sferze pogodzenia ich z praktyką oraz z przygotowaniem samorządów na wdrażanie nowego systemu.

Rafał Łyszczarz