Aktualności

Organizacje pozarządowe, krótki zarys

Od blisko 20 lat w Polsce trwa proces budowy społeczeństwo obywatelskiego. Z definicji cechuje się ono aktywnością i zdolnością do samoorganizacji oraz określania i osiągania wyznaczonych celów bez nadzoru ze strony władzy państwowej. Oznacza to przeniesienie odpowiedzialności za rzeczywistość społeczną na samych obywateli, w tym organizacje pozarządowe.

Czym są organizacje pozarządowe?

Zgodnie z literą polskiego prawa organizacjami pozarządowymi są jednostki, niebędące jednostkami sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku. Ustawa o pożytku publicznym i wolontariacie wyklucza z grona organizacji pozarządowych min. partie polityczne, związki zawodowe i organizacje pracodawców.

Organizacje pozarządowe są nazywane trzecim sektorem, obok sektora publicznego (władz, administracji publicznej) i rynkowego (biznesu, przedsiębiorczości). Organizacje pozarządowe są instytucjami prywatnymi i powstają z inicjatywy założycieli (prywatnych osób) podobnie jak biznes, ale - w odróżnieniu od biznesu a podobnie jak władze publiczne - działają w interesie publicznym a nie prywatnym. Organizacje pozarządowe nazywane są często skrótem NGO od angielskiego non governmental organizations (organizacje pozarządowe).

Zasada nonprofit

Jeśli organizacjami pozarządowymi są jednostki nie działające na rzecz pomnażania zysku lecz dla dobra publicznego, jakie podmioty możemy do nich zaliczyć? Przede wszystkim są to stowarzyszenia i fundacje, ale także ochotnicze straże pożarne oraz parafie. Wszystkie łączy zasada nonprofit, czyli działania nie dla osiągnięcia zysku. Część organizacji prowadzi działalność gospodarczą, jednak wszystkie zyski z tej działalności przekazywane być muszą na realizację celów statutowych.

Organizacje pozarządowe działają w bardzo różnorodnych dziedzinach: są to zarówno organizacje zajmujące się popularyzacją uprawiania sportu (np. kluby sportowe),  organizacje hobbystyczno-rekreacyjne i turystyczne (np. PTTK), organizacje ekologiczne i zajmujące się ochroną zwierząt (np. Polski Klub Ekologiczny), organizacje ratownicze (np. GOPR). W zasadzie organizacje działają we wszystkich  sferach aktywności społecznej.

Stowarzyszenie czy fundacja?

Podstawowymi formami organizacji pozarządowych są stowarzyszenia i fundacje. Stowarzyszenie od fundacji różni się przede wszystkim udziałem członków/założycieli i majątkiem. Stowarzyszenie jest zrzeszeniem osób, które chcą zrealizować określone wspólne zadania. Dla powstania stowarzyszenia konieczna jest grupa min. 15 pełnoletnich obywateli. Podstawą działania fundacji jest majątek, przeznaczony przez fundatorów, na określone cele. Fundacje swą działalność opierają na zbieraniu i pomnażaniu majątku przeznaczanego na cele pożytku publicznego i nie przewidują członkostwa. Stowarzyszenia opierają się zaś na społecznej pracy swych członków. Z bardziej znanych ogólnopolskich Stowarzyszeń można wymienić np: Polski Czerwony Krzyż, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. Największe polskie fundacje to min. Polska Akcja Humanitarna, Fundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy.

Aktywność obywateli

Jak wynika z marcowych badań CBOS aktywny udział w pracy poszczególnych organizacji deklaruje jedynie od 0,1% do 4,5% badanych. Mimo tego że jest to bardzo niski poziom, to w porównaniu z rokiem ’97 odnotowujemy wzrost (z 16 do 21%) zbiorowej aktywności społecznej w organizacjach innych niż związki zawodowe i partie polityczne. Polacy najchętniej angażują się w pracę na rzecz szkolnictwa, oświaty oraz wspólnot parafialnych.  Tak niski poziom społecznej aktywności z pewnością wynika z ograniczeniem sfery NGO w latach minionego ustroju. Podkreślić jednak należy fakt że nowy kapitalistyczny ustrój ze swym priorytetem ciągłego pomnażania pieniędzy nie jest również łaskawy dla społeczników. Jedynie 9% prywatnych przedsiębiorców deklaruje zaangażowanie w działalność organizacji pozarządowych.
 
Organizacje pozarządowe to ważny podmiot społeczeństwa obywatelskiego. Przez ostatnie dwie dekady wolnej Polski nastąpił duży rozkwit trzeciego sektora. Mimo tego napotyka on na wiele barier blokujących jego rozwój. Oprócz stabilności finansowej, problemów biurokratycznych jest to z pewnością niskie zaangażowanie społeczne. Dlatego ważne jest aby organizacje pozarządowe były w pełni rozpoznawalne na mapie życia społecznego, a ich wartość zauważana.

Artykuł powstał w ramach kampanii promującej organizacje pozarządowe, która jest częścią projektu  "NGO na start - rozwój III sektora w powiecie zawierciańskim" i współfinansowana jest z rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich.

Widniejący na plakatch Michał Czubak jest członkiem Klubu Sportów Ekstremalnych JURA w Zawierciu. O klubie i prowadzonej przez niego działalności można przeczytać na tutaj oraz na stronach klubu.