Aktualności

Sierpień w Zawierciu i okolicach 1890-1915

Rok 1890

Starszy prezes izby sądowej warszawskiej podaje do wiadomości, że z powodu zaliczenia gminy Kromołów w powiecie olkuskim, guberni kieleckiej, do powiatu będzińskiego, guberni piotrkowskiej, przeniesione zostają z archiwum hipotecznego sadu okręgowego w Kielcach do archiwum hipotecznego sadu okręgowego w Piotrkowie księgi hipoteczne siedemnastu posiadłości, położonych w gminie Kromołów, a mianowicie: Bzów, Dąbrówka i Żarki, Wojciechówka, Blanowice i Piecki, Kromołów, Zawiercie Kromołowskie, przędzalnia w Zawierciu, dom Goldberga w Zawierciu, tartak w Zawierciu, Natanów, huta szklana w Zawierciu, nieruchomość Hertzberga w Zawierciu, nieruchomość Tarnera w Zawierciu, dom Katza tamże, dom Sawickiego tamże, osada Borkowskiego w Zawierciu, Skarżyce i Morsko. Księgi te przeniesione zostaną między 13 a 18 października.
Dziennik Łódzki, 21.08.1890 r.

Rok 1906

Zawiercie. Z braku opieki. Wczoraj o g. 8 wieczorem z domu p. Szustra, przy ul. Stawowej, na oknie I piętra bawiło się 3-letnie dziecko, które spadło na bruk. Skutkiem upadku nastąpiło uszkodzenie ciała.
Goniec Częstochowski, 4.08.1906 r. 

Zawiercie. Wybuch. Onegdaj, około godz. 10 wieczorem całe Zawiercie zostało poruszone hukiem, spowodowanym jakby wybuchem bomby. Przerażeni mieszkańcy biegali w ciemnościach, dopytując się, gdzie nastąpiła eksplozja. Po niejakim dopiero czasie okazało się, że wybuch nastąpił w pobliżu dworca kolejowego, na bocznicy prowadzącej do huty szklanej Braci Reich i spółka.
Szklarnia ta od kilku tygodni jest nieczynna z powodu strajku robotników, wszelako fabryka, mając zapas wyrobów, ekspediowała je według obstalunków. Drażniło to robotników, więc kiedy wczoraj naładowano szkłem wagon i wyprowadzono go ze składu na bocznicę kolejową, znaleźli się jacyś ludzie, którzy postanowili udaremnić wysyłkę towaru. W otworze przy drzwiach wagonu umieszczono jakieś naczynie z dynamitem, który właśnie o godz. 10 wybuchnął, tłukąc wyroby szklane w drobne kawałki i uszkadzając znacznie wagon.
Z powodu tego, wagon cofnięto do fabryki i zaprzestano ładowania innych. Wczoraj kilku ludzi zachodziło do sklepów, które sprzedają wyroby pomienianej huty i w imieniu jednej z partii skrajnej nakazywało sklepy owe pozamykać, grożąc w przeciwnym razie ich rozbiciem. Zastrajkowali tutaj subiekci golarscy fryzjerscy, żądając poprawy warunków ekonomicznych.
Goniec Częstochowski, 11.08.1906 r.

Szkoła w Zawierciu. W tych dniach odbyło się zebranie w resursie tamtejszej, na którym omawiano sprawę założenia w Zawierciu 4-klasowej szkoły ogólnej. Powzięto uchwałę, aby pomienioną szkołę założyć przy udziale społeczeństwa. W tym celu do komisji przygotowawczej wybrano p.p. Wolskiego, Rzepkiewicza, Buchowskiego, Sojkę, Dudę i Zrobkiewicza do komitetu organizacyjnego, na członków pp. M. Gerharda, Krawczyka, Sambora, Rapaporta, M. Ginsberga, K. Majewskiego, a na zastępców pp. inż. Walickiego, aptekarza Wilczyńskiego i dra Lewensztajna. Na dyrektora szkoły jednomyślnie powołano p. Józefa Mejera z Częstochowy. Szkoła mieścić się będzie w domu Huldczyńskiego i otwarta zostanie z początkiem roku szkolnego.
Goniec Częstochowski, 12.08.1906 r.

Zawiercie. Do pociągu towarowego idącego w kierunku Sosnowca chciała wsiąść żona monopolisty z Kromołowa, Wuczyńska. Pociąg był już w biegu, gdy W. wskoczyła do budki brekowego, ale zawadziła suknią o stopień, straciła równowagę i wpadła pod wagon. Koła obcięły jej obie nogi. W stanie beznadziejnym odwieziono ją do szpitala.

Czysty dochód zabawy na Macierz Szkolną w parku „Bronisławów” wyniósł 1370 rb. Spodziewano się znacznie więcej.
Dziennik Częstochowski, 21.08.1906 r.


Rok 1907

Zawiercie. Brak mięsa. Z powodu aresztowania prawie wszystkich rzeźników daje się w Zawierciu odczuwać zupełny brak mięsa. Aresztowanych odesłano wczoraj do więzienia w Będzinie.
Goniec Częstochowski, 03.08.1907 r.

Zawiercie. Rabunek. Do Michała Michalczyka, trudniącego się przenośną sprzedażą broszek, pierścionków i kolczyków, w ul. Blanowskiej, przed piwiarnią Dobermana, podszedł niejaki Antoni Etryk i pod pozorem zakupu pierścionka, poprosił M., aby pokazał mu towar. Gdy Michalczyk wyjął skrzyneczkę z 8 pierścionkami, Etryk wyrwał z rąk M. skrzyneczkę i z kieszeni 9 rubli gotówką, poczym uciekł. Etryka wkrótce potem policja ujęła.
Goniec Częstochowski,08.08.1907 r.

Zawiercie. „Zabawa ludowa”. W niedzielę 18 bm. w zawierckim parku „Bronisławów” odbędzie się wielka zabawa ludowa dla członków Towarzystwa „Jedność”. Na program oprócz nieodzownych gier w confetti, pocztę i flirt złożą się: zabawa dziecięca, bioskop, tańce oraz przedstawienia teatralne, na którym odegrany zostanie obrazek wiejski z tańcami i śpiewami pt. „Okrężne”. Podczas zabawy przygrywać będą dwie orkiestry.

Bandytyzm. W d. 13 bm. w miejscowości Wydra, w pobliżu osady Kromołów, 6 uzbrojonych ludzi dokonało napadu na jadących na furmance z Zawiercia mieszkańców osady Ogrodzieniec Abrahama Pencaka i Joachima Cholanda i zrabowali 120 rubli, po czym zbiegli bez śladu.
Goniec Częstochowski, 17.08.1907 r.
                                               
Zawiercie. Strzelanina. Onegdaj w nocy dały się słyszeć strzały. Zwabiło to posterunek wojskowy, który okrążył miejsce strzelania. Aresztowano dwóch ludzi, na których też pada podejrzenie, że to oni strzelali. Aresztowany też został w mieszkaniu trzeci człowiek, który również jest podejrzany, iż strzelał.

Zabawy odbywały się w niedzielę dwie. Pierwsza urządzona staraniem fabryki szkła zgromadziła w lesie około fabryki Huldczyńskiego licznych uczestników, przeważnie pracowników tejże fabryki. Bawiono się doskonale. Druga zabawa w parku „Bronisławów” nie dopisała z powodu zawodu, jaki wyrządziła zamówiona orkiestra. Organizator zabawy p. Miciński chcąc wynagrodzić publiczności doznany zawód, pomimo że publiczność i tak bawiła się ochoczo, odłożył zabawę na czwartek, pozostawiając bilety niedzielne ważnymi na przyszłą zabawę.
Goniec Częstochowski, 18.08.1907 r.
   
Zabawa niedzielna w zawierckim parku „Bronisławów” zgromadziła blisko dwa tysiące osób, które bawiły się ochoczo do godziny 1 w nocy. Ogromnym powodzeniem cieszyła się poczta, bioskop oraz przedstawienie teatralne, na którym odegrano sztukę w 3 aktach „Bursztyn Kasi”, doskonale wyreżyserowaną przez p. Micińskiego. Na przyszłą niedzielę zapowiada się znowu zabawa.
Goniec Częstochowski, 20.08.1907 r.
                                        

Zabawa. Koło XXII Towarzystwa „Jedność” pomocy szkolnej pracowników Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej w Zawierciu oraz koło XVIII Towarzystwa Wpisów Szkolnych przy gimnazjum polskim w Zawierciu urządzają jutro w parku przy fabryce Huldczyńskiego zabawę „Sierpniówkę” o nadzwyczaj interesującym i bogatym programie. Początek o godz. 2 po południu. Ekstra pociąg z Częstochowy wyjedzie o godz. 1 po południu, z Sosnowca – o 12 i pół. Cena biletów na zabawę 50 kop., dla dzieci i uczniów 15 kop.
Goniec Częstochowski, 24.08.1907 r.
  
Aresztowanie bandytów. W dniu 21 bm. zatrzymano w Zawierciu zabójcę Abrahama Brzezinera, który zadał również jednocześnie rany Dawidowi Tresnerowi, o czym komunikowaliśmy w nr. 238 naszego pisma. Zaaresztowany bandyta jest stałym mieszkańcem gminy Rokitno Szlacheckie, nazywa się Franciszek Mróz i oskarżony jest oprócz tego o napad na Mordkę Kicfelda w dniu 16 bm. na szosie porębskiej oraz zrabowanie 200 rb. Mieszkańcowi gminy Rokitno Szlacheckie, Walentemu Serwickiemu w dniu 29 lipca r.b. Poszkodowani stwierdzili tożsamość napadającego ich bandyty z osobą Mroza.
Goniec Częstochowski,25.08.1907 r.

Drożyzna lokalów. Pomimo że Zawiercie stanowi jeszcze wieś, pomimo że lokale są brudne, niskie i pod żadnym względem nie odpowiadają warunkom higienicznym, właściciele domów podnoszą co kwartał komorne. Dowodzi to, że potrzeba mieszkań zwiększa się i posiadanie domu w Zawierciu świetnie się opłaca. Z tego względu byłoby pożądane, aby wzniesiono u nas szeregowych domów. Tymczasem powinien się utworzyć w Zawierciu związek lokatorów, który by zaradził temu zyskowi, jaki panuje obecnie.

Ze strachu. Onegdaj pomiędzy dwoma chłopcami od zabawy przyszło do bójki, przy czym jeden z nich, 18-letni Męcik, uderzył przeciwnika kamieniem tak silnie, że go zamroczył. Kiedy zemdlony upadł, świadkowie tego zdarzenia zaczęli krzyczeć, że chłopiec został zabity. Sprawca przeraził się tak swego czynu, iż uciekł do Porębskiego lasu i tam się ukrył. Pomimo poszukiwań, rodzice nie mogą chłopca odszukać.
Goniec Częstochowski, 30.08.1907 r.



Rok 1908

Zabawa. Niedziela w Zawierciu pod względem urozmaicenia wypadła świetnie. Na program złożyły się bardzo udane i efektowne dożynki, „Schadzka” Przybylskiego, monologi wypowiedziane przez członka chóru rzemieślniczego, chór dziecięcy dobrze zespolony i chór osób pod batutą p. Wieszczaka, które wywiązały się z zadania wybornie, po czym nastąpiła owacja zgotowana przez komitet na cześć dziecięcej zabawy. Szkoda tylko, że pociąg przywiózł Częstochowian o 1-ej, a Noworadomszczan o 2-ej z minutami w nocy; jak na wieczory po Świętej Annie – trochę za późno.
Goniec Częstochowski, 5.08.1908 r.

Nagły zgon. W tych dniach w osadzie Kromołów zmarł nagle na paraliż serca mieszkaniec tejże osady Jan Igiel lat 75.

Zawiercie. Zwraca się z prośbą „Goniec Częstochowski” do tutejszych braci robotników, między którymi tak wielu dzielnych i rozsądnych ludzi, aby zechcieli wziąć udział w ankiecie „Gońca” w sprawie domu robotniczego na wystawie przemysłowo-rolniczej Częstochowie. Urządzenie wzorowego domu robotniczego jest kwestią ogólnie społeczną, wobec której tutejsi robotnicy nie mogą być obojętni, wspólna zaś wymiana myśli zaś na dobre wyjść może sprawie. Prosimy zatem o artykuły w sprawie domu robotniczego na wystawie i w kwestiach życia i potrzeb tutejszych robotników: drukować je będziemy najchętniej.

Podejrzany dom. W okolicy ul. Kościelnej znajduje się dom, w którym dzieją się rzeczy, o których nie śniło się naszym filozofom. Śmiech i wesołości panują tu niepodzielnie, zaraza demoralizacji zapuściła głęboko korzenie. Opowiadają, że w domu tym znajdują przytułek szumowiny miejskie i bawią się świetnie. Oburza to tutejszych mieszkańców, którzy pragną gorąco, aby w Zawierciu wcale takich domów nie było.

Szynki potajemne. Plagą Zawiercia są szynki potajemne, gnieżdżące się po domach prywatnych. W szynkach tych rozpijają się ludziska, tracąc pieniądze i zdrowie. Miejsc tych zgnilizny moralnej i fizycznej powinna unikać nasza młodzież, starsi zaś tępić bezwzględnie.

Kinematograf. Zawiercie posiada jedyne godziwe miejsce rozrywki, którym jest kinematograf. Przyznać trzeba, że właściciele kinematografu starają się, aby urozmaiceniem programu i doborem obrazów zasłużyć na poparcie publiczności licznie odwiedzającej kinematograf.
Goniec Częstochowski, 14.08.1908 r.

Zabawa. Dziś w parku Bronisławów” odbędzie się zabawa i ostatnie przedstawienie walk francuskich, w którym przyjmą udział pp. T. Piekarski, J. Swierc i M. Chęciński. W zabawie również przyjmie udział znany dowcipniś Wacław, który wykona własny taniec i wiele innych nowości.
Goniec Częstochowski, 23.08.1908 r.

Ze szkół. Dowiadujemy się, z kompletnie wiarygodnego źródła, że na ostatniej sesji kuratorskiej z dnia 26 sierpnia zdecydowano otworzyć 8-klasowy zakład naukowy p. Józefa Mayera w Zawierciu. Zapis uczniów już się rozpoczął.
Goniec Częstochowski, 29.08.1908 r.

Rok 1909

Onegdaj około godz. 3 po południu na dworcu Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Zawierciu, weterynarz miejscowy p. A. Jentys, w obecności urzędnika Kolei W.-W. Musiała, wachmistrza stacyjnego oraz starszego strażnika, dokonał ścisłej rewizji transportu mleka, przybyłego pociągiem nr 9 ze stacji Gorzkowice, Noworadomsk, Kłomnice i Częstochowa. Po skonstatowaniu specjalnym przyrządem przekonano się, że jest ¼ mleka, ¾ zaś domieszano wody. Cały więc transport zawierający 8 beczek, z 64 garncy, ogólnej wagi 47 pud. 37 funtów, zniszczono w obecności zebranych zaraz na dworcu.
Często dawały się słyszeć niesłuszne posądzenia mleczarni lub sklepików, że one dopuszczają się niesumiennych malwersacji, a jednak, dzięki sanitariuszowi, weterynarzowi p. A Jentysowi, zapewne wkrótce uda się wyśledzić pomysłowych winowajców, którzy będą pociągnięci do odpowiedzialności.
Gazeta Częstochowska, 5.08.1909 r.

Zebranie „Jedności”. Odbyło tu się półroczne walne zebranie miejscowego oddziału Stow. Zawodowego robotników przemysłu włókienniczego „Jedność”. Oddział w dniu 1 stycznia miał 684 członków, od tego czasu przybyło nowych członków 14. Biuro pośrednictwa pracy na ogólną liczbę 14 poszukujących zajęcia udzieliło pomocy 12 członkom. Przychód gotówki za czas sprawozdawczy wynosił ogółem 722 rb. 4 kop., rozchód – 482 r. 64 kop. Na zapomogi pozbawionych pracy wydatkowano 59 rb., chorym 30 rb., pośmiertne 15 rb. Obecny stan funduszu wykazuje, że oddział do własnej dyspozycji posiada 1681 rb. 23 kop. złożonych w Tow. pożyczkowo-oszczędnościowym, nadto 268 rb. 86 kop. znajduje się w głównym zarządzie w Łodzi.
Gazeta Częstochowska, 06.08.1909 r.


Rok 1915

Zmiana granic obwodu lub gmin. W nr. 12 „Dziennika Urzędowego Obwodu Dąbrów” czytamy: na postawie zatwierdzonej ugody Katowickiej, co do granic obwodu wzgl. Gmin, wchodzą następujące zmiany w życie.
1. Miasto Zawiercie wraz z fabryką Huldczyńskiego zostało wydzielone z obwodu Dąbrowskiego, a zatem i z gminy Kromołów. [...] 6. Siedziba gminy Kromołów przeniesiona została z Zawiercia do Kromołowa.
Dziennik Polska, dziennik polityczno-społeczny, 15.08.1915 r.

Dokonano poprawek pisowni według obecnych wzorców, zostawiając bez zmian tylko ciekawe archaizmy, np. „zawiercki” zamiast „zawierciański”.